گذشته از دیگر ظرفیت ها و جاذبه های تاریخی و طبیعی مازندران که شاید حتی نشود به صورت یکجا در جغرافیایی به بزرگی خاورمیانه آن را یافت ، دریا محوری ترین رکن گردشگر پذیری و هدف مسافرت به این استان محسوب می شود. بیش از ۴۴۰ کیلومتر از بهترین و وسیع ترین ساحل خزر به همراه عمق مناسب برای فعالیت دریایی و با بستری ماسه ای که طی حداقل سده اخیر بزرگ ترین جاذبه استان برای گردشگر پذیری بوده است.

اما همین دریای جذاب هر ساله قربانگاه بسیاری از مسافران و حتی بومیان می شود که در این میان وزن افراد جوان بیش از دیگران است ؛ جوانانی که بی توجه به هشدارها و به رغم شنیدن خبر غرق شدن دیگران طی سال های مختلف ، همواره بی محابا دل به دریایی می زنند که دیگر راه بازگشتی برایشان نیست. 

برای مدیریت این وضعیت از سال ۱۳۹۱ طرح سالم‌سازی دریا با هدف کاهش تلفات ناشی از غرق شدن هنگام شنا و همچنین ارایه خدمات تجمیعی گردشگری و نظارت‌های اجتماعی در ۶۰ نقطه از  سواحل مازندرانی دریای خزر کلید خورد. هدف واقعی این طرح مدیریت شنا در دریای خزر و جلوگیری از ورود به آب در مناطق پرخطر بود که رفته رفته در نقاط بیشتری از سواحل استان اجرایی شد.

این طرح   دو رکن اساسی داشت ؛ یکی  ایجاد محل مشخصی به عنوان شناگاه برای شنای بانوان و آقایان و دیگری استقرار ناجیان غریق در خط ساحلی و مناطق دارای قابلیت دسترسی برای شنا بود تا از غرق شدن احتمالی شهروندان در آب جلوگیری کنند. البته طی یک دهه اجرای  طرح ، این دو رکن با مشکلات و فراز و فرودهایی همراه بود که از حوصله گزارش ما خارج است و باید در جای خود بررسی شود ، اما با نگاهی به آمارهای غرق شدگان در سال آغاز طرح و سال بعد آن ابتدا شاهد افزایشی شدن و سپس روند کاهشی آمار فوتی های ناشی از شنا در سواحل مازندران هستیم.

سال ۱۳۹۱ دکتر علی عباسی مدیرکل پزشکی قانونی وقت مازندران که هنوز نیز این سمت را در اختیار دارد اعلام کرد که طی ۶ ماه نخست سال جاری ۱۸۲ نفر در آب های دریای خزر در حوزه استحفاظی مازندران جان باختند. آمار قربانیان در سال ۱۳۹۲ به صورت غیرمنتظره ای به ۲۰۲ نفر آن هم تنها در سه ماه تابستان رسید. با این حال آمار غرق شدگان ناشی از شنا در آب های ساحلی دریای مازندران طی تابستان سال ۱۴۰۰ به ۶۴ نفر کاهش یافت. هرچند همین عدد نیز بسیار بزرگ است ، اما اگر آمار سال ۱۳۹۲ را نادیده بگیرم نمی توان گفت که طی سال های اخیر طرح دریا با همان دو رکن اساسی که اشاره شد موفقیتی چشمگیر داشت چون نتوانست مرگ و میر ناشی از غرقی را اگر نگوییم  صفر ، دستکم تک رقمی کند.

گزارشات رسمی دستگاه های متولی نشان می دهد بیشترین آمار مرگ و میر ناشی از غرق شدن در دریای مازندران در مناطق خارج از طرح دریا اتفاق افتاده است ، چنان که نقی کریمیان رییس هیات نجات غریق و غواصی مازندران معتقد است ۹۹ درصد از غرقی های دریای مازندران در مناطق شنا ممنوع رخ می دهد و متاسفانه کسانی که خارج از طرح های دریا شنا می کنند هیچگاه به این نکته توجه نمی کنند که احتمال غرق شدنشان به خاطر خطرناک بودن منطقه از جمله ناایمن بودن بستر و وجود امواج شکافنده بسیار زیاد است.

اگر بپذیریم که یک دهه اجرای برای یک طرح تا رسیدن به نقطه مطلوب زمان زیادی است و نباید پس از این همه مدت کمی و کاستی خاصی داشته باشد ، این پرسش مطرح می شود که چرا پس از این همه سال طرح سالمسازی یا همان طرح دریا مورد استقبال مسافران و بومیان بخصوص نسل جوان قرار نمی گیرد و همچنان با وجود خطر مرگ ، باز هم جمعی از شهروندان ترجیح می دهند در خارج از محدوده طرح ها شنا کنند؟

دنج گزینی ؛ آنتی‌تز طرح دریا

برای این پرسش رییس هیات نجات غریق و غواصی مازندران پاسخی تقریباً قانع کننده دارد. کریمیان معتقد است که با وجود خطر غرق شدگی اکثر افراد به دنبال شنا در مناطق دنج و خلوت هستند که همین مساله زمینه ساز خطر جانی براشان می شود.

وی توضیح می دهد : علت اصلی برپایی طرح های سالم سازی در مناطق کم خطر به این خاطر بود که مردم در این طرح ها شنا کنند ، اما متاسفانه مردم از این طرح ها استقبال نمی کنند.

به گفته کریمیان در مناطقی که طرح اجرا می شود به علت فراوانی ناجی و ورود دادستانی به حوزه غرق شده احتمال ، غرق شدگی بسیار کم است و بندرت تراژدی مرگ شناگران در داخل طرح اتفاق می افتد.

رییس هیات نجات غریق و غوصی مازندران شنا در مناطق سنگچین را یکی از علت های غرق شدگی دانست و گفت : بعضاً برخی از افراد در این مناطق که ناجی مستقر نیست و حفاظت از این مناطق بر عهده نیروی انتظامی است ، اقدام به شنا می کنند. به عنوان مثال در هفته گذشته یک فرد مسافر در منطقه سنگچین رامسر غرق شد و جان باخت.

وی همچنین به استقبال مردم برای شنا در دریا به ساعت های خارج از طرح نیز اشاره کرد و افزود: متاسفانه میزان استقبال مردم در ساعت های نیمه شب برای شنا افزایش یافته است که به علت نبود ناجی در این ساعت ها میزان غرق شدگی نیز افزایش می یابد.

کریمیان بیان کرد: از ۷ غرقی در روزهای اخیر یک غرقی در ساعت سه نیمه شب درآبهای ساحلی نوشهر اقدام به شنا کرد که متاسفانه به قیمت جانش تمام شد و غرقی های دیگر در شهرستان های محمودآباد، چالوس، بابلسر نیز در مناطق شنا ممنوع غرق شدند.

پاسخ رییس هیات نجات غریق و غواصی مازندران برای پرسش گزارش تقریباً قانع کننده است ، اما ابهام سریال بی پایان غرقی در سواحل خزر این است که مسئولان با وجود علم به عدم استقبال مسافران و مردم به خصوص جوانان چرا راهکاری برای این مسئله طی حداقل یک دهه اخیر ارائه و اجرا نکرده اند.

آسیب شناسی فقدان جذابیت طرح دریا باید تا به امروز به اولویت اصلی طرح تبدیل می شد تا با ایجاد فضاها و امکانات بهتر این طرح را به پروزه ای جذاب برای مخاطب و متقاضیان تبدیل کند. 

جذابیت حلقه مفقوده طرح دریا

بررسی های خبرنگار ایرنا در مناطق ساحلی استان مازندران حاکی از آن است که به علت نامناسب بودن طرح های سالم سازی استقبالی از آنها نمی شود. یکی از مسافران در شهرستان محمود آباد به خبرنگار ایرنا گفت: لوله کشی در ساحل و در یک محدوده کوچک سبب شده است که استقبالی از این طرح ها نشود.

این مسافر افزود : متاسفانه ازدحام جمعیت زیاد در یک منطقه کوچک به نام طرح دریا حس دریا را القا نمی کند بلکه تداعی کننده استخر است و به همین علت افراد به دنبال یک جای دنج و خلوت برای شنا می باشند.

یکی دیگر از مسافران در ساحل محمودآباد هم گفت : بهتر است به جای لوله گذاری ، بخش بیشتری از ساحل با چوب پنبه مشخص شود تا افراد از این مناطق استفاده کنند. متاسفانه هیچ اطلاع رسانی در خصوص مناطق شنا ممنوع وجود ندارد و صرفا یک تابلو کج و ماوج  با نوشته شنا ممنوع نمی تواند مردم را برای عدم حضور در این نقاط قانع کند.

باوجود اینکه ستاد ساماندهی سواحل استان مازندران اعلام کرده بود که امسال همزمان با شروع طرح دریا یک هزارو ۲۰۰ ناجی در سواحل استان مستقر خواهند شد ، اما در حال حاضر طبق گفته رییس هیات نجات غریق و غواصی استان تنها ۴۱۸ ناجی در سواحل استان مستقر هستند.

بی راه نیست اگر بگوییم یکی از علت های افزایش غرقی می تواند کمبود ناجی در سواحل مازندران باشد ، بنا بر مشاهدات اسقرار ناجیان در مناطق شنا ممنوع کافی نیست و با توجه به اینکه سطح دسترسی افراد برای رسیدن به دریا افزایش یافته است باید فکری به حال این قسمت های آزاد شده کرد که اکثرا نیز در زمره مناطق حادثه خیز محسوب می شوند.

رییس هیات نجات غریق استان مازندران در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به آزاد سازی سواحل در حال حاضر از نطر بنده به یک هزار و ۵۰۰ ناجی برای پوشش کامل سواحل استان نیاز است.

وی افزود : البته تصمیم در این خصوص تعداد ناجی در حوزه استانداری مازندران است و ما به عنوان متولی آموزش نجات غریق  هر تعدادی که از جانب ستاد ساماندهی دریا و کارشناسان استانداری اعلام شود ناجی در اختیار شهرستان ها قرار خواهیم داد.

درد دل متولیان شهرهای مسافرخیز ساحلی

مازندران ۱۵ شهرستان ساحلی دارد که محمود آباد با ۳۰ کیلومتر ساحل آزاد و بیش از ۱۲۰ راه دسترسی  و بابلسر با ۲۷ کیلومتر نوار ساحلی و ۱۳ کیلومتر نوار ساحلی قابل شنا  شاخص‌ترین شهرستان های مرکزی استان در اجرای طرح سالمسازی دریا محسوب می شوند اما متولیان این شهرستان ها نیز اذعان دارند که کمبود ناجی غریق گریبان گیر طرح دریا شده است.

دبیر هیات نجات غریق بابلسر نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت:در حال حاضر ۷۸ ناجی در بابلسر مستقر هستند که نصف این افراد در روز و بقیه در شب در سواحل مستقر هستند ولی در روزهای تعطیلی تمام این ۷۸ نفر از ۸ صبح تا ۸ شب در ساحل حضور دارند.

احمد امیری افزود : با توجه به حجم بالای مسافر و بازگشایی سواحل آزاد شده به حدود ۱۷۰ ناجی نیاز است که  قرار شد ناجیان مناطق آزاد شده تحت نظارت امکان دولتی توسط خودشان معرفی شود ولی تاکنون در این خصوص اقدامی صورت نگرفته است. 

وی ادامه داد : متاسفانه اینکه چه کسی متولی اصلی ساحل است همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد  و بین ارگان هایی همچون شهرداری، فرمانداری ، اداره میراث فرهنگی و گردشگری و آب منطقه ای ساماندهی این طرح و حتی پرداخت حقوق ناجیان پاسکاری می شود.

رئیس هیات نجات غریق و غواصی شهرستان محمودآباد نیز گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: این شهرستان به دلیل اینکه نزدیک ترین شهر ساحلی از سمت پایتخت می باشد یکی از شهرهای پر مسافر استان است و به علت دارا بودن ۱۳۶ کوچه که به دریا منتهی می شود و امکان حضور مسافر در تمام نقاط ساحلی را فراهم می سازد ، سهولت دسترسی به دریا در مناطق کور تبدیل به تهدید شده است.

سعید خادمی  با بیان اینکه در حال حاضر۱۳۰ ناجی در محمودآباد مشغول به کار هستند ، افزود : برای پوشش کامل مناطق ساحلی این شهرستان به بیش از ۱۸۰ ناجی نیاز است.

وی گفت: متاسفانه عدم پرداخت بموقع حقوق ناجیان، نبود امنیت شغلی و عدم بیمه ناجیان غریق  و همچنین نبود طرح های تشویقی برای نجات افراد سبب شده است که ناجیان از این شغل فاصله بگیرند.

رییس هیات نجات غریق محمودآباد نبود امکانات کافی برای ناجیان را یکی دیگر از علت های فاصله گرفتن از این شغل دانست و گفت : متاسفانه ناجیان غریق ما از کمترین امکانات نیز محروم هستند.

خادمی افزود : نه تنها جت اسکی و قایق برای نجات جان افراد غرق شده تامین نشده بلکه حتی ابتدایی ترین نیاز یعنی تیوپ هم نداریم و حتی یک سایه بان نیز برای ناجیانی که در دل گرما باید زیر آفتاب سوزان ساحل باشند وجود ندارد.

ردیف اعتباری؛ درد بی پایان طرح دریا 

معاون سیاسی  ، امنیتی و اجتماعی استاندار مازندران با اشاره به گردشگر پذیر بودن استان و تمایل زیاد آنان به گردشگری دریایی ، گفت : نبود ردیف اعتبار ملی برای ساماندهی سواحل چالش جدی است که باید حل شود.

روح الله سلگی افزود : بهره گیری از بخش های مختلف فرهنگی و اقتصادی در سواحل و گردشگری دریامحور نیازمند تخصیص اعتبار ملی است و اعتبار استانی جوابگو نیست.

وی عرضه محصولات فرهنگی و هنری و ایجاد غرفه های رایگان برای این منظور در سواحل، نظارت بر شهرک های خصوصی و استفاده بهینه از سواحل را از برنامه های جدیدی ساماندهی سواحل در سال جاری برشمرد و گفت که این برنامه ها طرح های دریا را امسال از سال های گذشته متمایز می کند.

سلگی به کارگیری از سامانه ساحل امن شامل نرم افزار منجی غریق و مچ بند هوشمند و همچنین اورژانس دریایی را در جهت هوشمند سازی طرح های  دریا و کاهش غریق هم از دیگر برنامه های سال جاری معرفی کرد و افزود که این ابزارها در واقع تحول در ساماندهی دریا را دانش بنیان می کند.

علی رجبی وندچالی سخنگوی ستاد ساماندهی دریای خزر در مازندران نیز به خبرنگار ایرنا گفت:به علت بیماری کرونا طرح ها ی سالم سازی سواحل دیر اجرا شده است ولی متولیان طرح ها با سرعت در حال انجام طرح  هستند و تا ابتدای تیرماه تعداد ناجیان غریق نیز به حدود هزار و ۲۰۰ نفر افزایش خواهد یافت و مشکلات طرح دریا برطرف خو.اهد شد.