سه شنبه 29 خرداد 1397-15:31 کد خبر:37027

تب کنگو خطرناک ؛ ولی قابل پیشگیری


انعکاس شمال: با شروع فصل گرما و افزایش حشرات ابتلا به انواع بیماری های ناقل شیوع پیدا می‌کند، تب کریمه کنگو از بیماری های ناقل حیوان به انسان است که از طریق کنه منتقل شده و بسیار خطرناک است.

تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یک بیماری خونریزی دهنده تب دارحاد ویروسی است و موجب طغیان های شدید می‌گردد و تا 40 درصد موجب مرگ ومیر می‌شود. اصولا این بیماری از طریق کنه‌ها و حیوانات اهلی به انسان منتقل می‌شود.

انتقال انسان به انسان به دلیل تماس با خون، ترشحات بافت‌ها یا مایعات بدن بیمارآلوده اتفاق می‌افتد. تب خونریزی دهنده کریمه کنگودرآفریقا، بالکان ،خاورمیانه و آسیا و در کشورهای واقع در جنوب عرض جغرافیایی 50 درجه شمالی وجود دارد.واکسن شناخته شده‌ای برای افراد و حیوانات در دسترس نیست.به دلیل مرگ ومیر بالا و همه‌گیرهای ناگهانی درداخل بیمارستان اهمیت خاصی دارد.

تب خونریزی دهنده کریمه کنگو توسط ویروسی به همین نام ایجاد می‌شود و تقریبا در تمام دنیا وجود دارد .کنه هیالوما مخزن اصلی بیماری است .کنه نابالغ با خونخواری از مهره داران کوچک و یا دام های آلوده، آلوده می‌شود و یک بار آلودگی موجب می‌شود کنه در تمام طول مراحل تکامل ناقل باقی بماند و بیماری را دربین سایردام‌ها و مهره داران گسترش دهد.

عفونت درحیوانات اهلی هیچ گونه علائم مشخصی ندارد و انتقال بیماری به انسان در طی ذبح حیوان آلوده یا دردوره کوتاهی پس از تماس با خون، ترشحات بافت ها یا مایعات حیوان مبتلا اتفاق می‌افتد.

احتمال انتقال عفونت به انسان از طریق گزش کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست هم ایجاد می‌شود.این بیماری یکی از مهم‌ترین بیماری‌های شغلی در گروه‌های دام داران، قصاب ها و کارگران کشتارگاه‌ها می‌ باشد.از سوی دیگر احتمال انتقال بیماری از طریق تماس با ترشحات آلوده بیمار، آن را در رده ی یکی از مهم‌ترین عفونت‌های بیمارستانی نیز قرار داده است.

این بیماری برای اولین بار در سال 1944 در شبه جزیره کریمه توسط دانشمندان روسی شناسایی شد و تب هموراژیک کریمه نام گرفت.در سال 1969 مشخص شد عامل تب خونریزی دهنده کریمه مشابه عامل بیماری است که در جریان اپیدمی1956 در کنگو پیدا شد و ترکیب نام این دو منطقه علت نامگذارب این بیماری است.

در ایران اولین بار ویروس در سال 1349 با جدا شدن آنتی‌بادی CCHF  از سرم 45 گوسفند در تهران به مسکو فرستاده شده بودند شناسایی شد. در سال 1354 سعیدی و همکاری آنتی بادی ویروس را در 48 نفر از 351 نفر ساکن در مناطق دریای خزر و آذربایجان شرقی جدا کردند.که از سال 1378 موارد مشکوک و قطعی بیماری در ایران شناسایی و گزارش شده اند.

بر اساس آخرین گزارش های بیماری در سال 1390 تعداد 79 مورد قطعی شناسایی و گزارش شده اند که 14 مورد منجر به مرگ شده است.

میزان کشندگی بیماری در صورت مناسب و درمان بموقع ، کمتر از 20 درصد است بیماری در استان های سیستان و بلوچستان ، اصفهان ، خراسان رضوی، خوزستان و فارس بروز بیشتری برخوردار است .پس از آن تهران، کرمان، یزد، هرمزگان،کردستان ، کرمانشاه و بوشهر موارد کمتری گزارش کرده اند.

تب خونریزی دهنده کریمه کنگو در حیوانات و کنه ها

میزبان های CCHF شامل طیف وسیعی از حیوانات اهلی و وحشی مانند گاو، گوسفند و بز می باشند.بسیاری از پرندگان به عفونت مقاومت دارند ؛ اما شترمرغ حساس است و در مناطق بومی که مخزن آلودگی در استان بوده، آلودگی در آن ها با شیوع بالا وجود داشته است.

کنه های آلوده پس از گزش حیوانات موجب آلودگی آن ها می شوند و ویروس در داخل خون آن ها تا یک هفته باقی می‌ماند و در صورت گزش کنه دیگر، چرخه کنه- حیوان- کنه تکمیل می‌شود.اگرچه گونه های مختلف کنه به وسیله ویروس CCHF آلوده می شوند، ولی گونه هیالوما ناقل اصلی می‌باشد.

راه انتقال

ویروس تب خونریزی دهنده کریمه کنگو توسط گزش کنه یا تماس با خون یا بافت های حیوانات  درطی یا بلافاصله پس از ذبح به انسان منتقل می‌شود.بسیاری از موارد در افرادی که در صنایع دامپروری، کشاورزانو کشتارگاه ها فعالیت دارند و دامپزشکان اتفاق افتاده است.

انتقال انسان به انسان از طریق تماس با خون، ترشحات، بافت ها یا سایر مایعات بدن افراد آلوده صورت می‌گیرد.همچنین امکان انتقال از بیمارستان به دنبال استریل کردن نامناسب وسایل پزشکی و استفاده مجدد از سوزن‌ها و وسایل پزشکی آلوده وجود دارد.

علائم بالینی

پس از آلودگی توسط کنه ، دوره کمون معمولا 1 تا 3 روز و حداکثر 9 روزاست.دوره کمون پس از تماس با خون یا بافت های آلوده معمولا 5 تا 6 روز حداکثر 13 روز می‌باشد.

علائم به‌طور ناگهانی با تب،ضعف، دردعضلانی، سرگیجه،درد و سفتی گردن، درد پشت، سردرد، سوزش چشم ها و دوبینی(حساسیت به نور) شروع می‌شود.ممکن است حالت تهوع، استفراغ، اسهال، دل درد، سرفه و گلو درد و به دنبال آن تغییرات خُلقی و اختلال هوشیاری ایجاد شود.بعد از 2 تا 4 روز حالت خواب آلودگی، افسردگی و دل درد در قسمت راست بالای شکم به همراه هپاتومگالی اتفاق می‌افتد.

سایر نشانه ها شامل افزایش ضربان قلب، بزرگی غدد لنفاوی و پتشی در پوست یا غشا مخاطی مانند دهان و حلق می‌باشند.پشتی‌ها ممکن است به اکیموز تبدیل یا سایر تظاهرات خونریزی دهنده مثل ملنا، هماتوریو خونریزی از بینی، لثه و رحم ایجاد می‌شود.مشکلات دستگاه تنفسی به دلیل پنومونی خونریزی دهنده در حدو 10 درصد بیماران ایجاد می‌شود.معمولا شواهدی از هپاتیت وجود دارد و دربیماران بسیارشدید ممکن است اختلالات سریع کلیوی، نارسایی ناگهانی کبدی یا ریوی، پس از روز پنجم بیماری ظاهر شود.

میزان مرگ و میر CCHF به طورمتوسط 30 درصد است و در هفته دوم بیماری اتفاق می‌افتد .در بیماران بهبود یافته بهبودی معمولا ازروز 9 یا 10شروع می‌شود.

بیمارانی که سرنوشتشان به مرگ منتهی می‌شودمعمولا علائم آن‌ها به طور سریع حتی در روزهای اول بیماری تغییرمی‌کند و همچنین لوسیتوز بیشتر از لکوپنی وجود دارد.

مرگ به دلیل از دست دادن خون، خونریزی مغزی، کمبود مایعات به دلیل اسهال ، یا آدم ریوی ممکن است ایجاد شود.

تشخیص

·        روش های مختلف سرولوژیک از جمله روش ELISA جهت تشخیص آنتی بادی های LgM وLgG  علیه ویروس مربوطه

·        تشخیص آنتی ژن

·        بررسی بوسیله PCR-RT..

·        روش جدا سازی ویروس به وسیله کشت سلول

در مواردکشنده همچنین درچند روزاولی بیماری، معمولا آنتی‌بادی قابل اندازه ‌گیری درخون وجود ندارد.در این موارد تشخیص بر اساس جدا کردن RNA در خون یا نمونه های بافتی است.نمونه های بیماران بسیار خطرناک و مسری می‌باشد و با دقت بایستی با آن ها برخورد شود.

تعاریف

مورد مشکوک: شروع ناگهانی بیماری با تب همراه با درد عضلات و خونریزی شامل( راش، پتشی، خونریزی از بینی و مخاط دهان ، استفراغ خونی یا ملنا، هماچوری) به علاوه سابقه اپیدمیولوژیک(سابقه گزش با کنه و یا له کردن کنه با دست، تماس مستقیم با خون تازه یا سایر بافت های حیوانات آلوده ، تماس مستقیم با خون و ترشحات یا مواد دفعی بیمار، قطعی یا محتمل به CCHF و اقامت یا مسافرت در محیط روستایی که احتمال تماس با دام ها یا کنه وجود داشته باشد.

مورد محتمل: مورد مشکوک به اضافه ترومبوسیوپنی که می‌تواند با لکوپنی یا لکوسیتوز نیز همراه باشد

مورد قطعی : موارد متحمل به علاوه ی تست سرولوژیک مثبت یا جدا کردن ویروس

اقدامات مورد نیاز

مراقبت

دکتر محمدرضا پارسایی ، مدیر گروه بیماری های واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران درباره اقدامات مورد نیاز برای این بیماری اظهار داشت: تمامی موارد مشکوک باید ضمن گزارش فوری تلفنی به مرکز بهداشت شهرستان، بصورت فوری به بیمارستان ارجاع داده شوند.اقدامات تشخیصی برای قراردادن بیماردر گرو محتمل، پس از بستری در بیمارستان انجام می‌شود.

موارد تب خونریزی دهنده باید فوری (تلفنی) به مرکز بهداشت گزارش شود. بررسی بیماری با معاینه بیمار، دریافت شرح حال و شغل بیمار، محل‌های مسافرت احتمالی و سابقه تماس با دام و کنه کامل طبقه بندی بالینی انجام می‌شود.داروی مورد نیاز بیمار توسط مرکز بهداشت شهرستان دراختیار بیمارستان قرار داده می‌شود.

پس ازتکمیل شرح حال، موارد در تماس با بیماراز نظر تماس با ترشحات بیمار، تماس احتمالی با دام یا کنه وعلائم بیماری باید مورد بررسی قرارگیرند.

وی افزود: جمع آوری و انتقال نمونه ها : نمونه سرم خون بیماران به تعداد 3 عدد و به فواصل زمانی زیر تهیه می‌شود:

نمونه اول بلافاصله بعد از تشخیص، نمونه دوم 5 روز پس از نمونه اول و نمونه سوم 10 روزبعد از نمونه اول، نمونه ها باید به اندازه ای باشد که پس از سانتریفیوژ حداقل 6 سی سی سرم تهیه و در سه ظرف جداگانه مخصوص جمع‌اوری نمونه تفکیک می‌شوند. این نمونه ها تحت نظر امور آزایشگاه های استان و مرکز بهداشت استان تهیه و در شرایط زنجیره سرد به آزمایشگاه و فرانس کشوری( انستیتو پاستور ایران) ارسال می‌شود.

درمان

درمان حمایتی شامل اصلاح آب و الکترولیت‌ها و درمان DIC

مدیرگروه بیماری‌های واگیرمعاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران ادامه داد: درمان ضد ویروسی با استفاده از ریباویرین به مقدار mg/kg 30 به صورت یکجا و به دنبال آن mg/kg 15 هر 6 ساعت برای 4 روز و سپس mg/kg 5/7 هر 8 ساعت برای 6 روز انجام می‌شود .مدت درمان 10 روز است .تاثیر دارد در 6 روز اول پس از شروع علائم بیشتر است.بلافاصله پس از تشخیص بالینی موارد محتمل باید دارو تجویز شود.

پیشگیری

کنترل CCHF در حیوانات و کنه ها

دکتر پارسایی در خصوص پیشگیری این بیماری گفت:کنترل CCHF در حیوانات و کنه ها بسیار دشوار است؛ زیرا چرخه کنه- حیوان- کنه قابل شناسایی نیست و عفونت در حیوانات اهلی معمولا آشکار نیست.همچنین کنه های ناقل متعدد و گسترده هستند؛ بنابراین کنترل کنه ها با کنه کش ها خوشبینانه است؛ ولی به دنبال یک طغیان بیماری در کشتارگاه شترمرغ در جنوب آفریق اقدام انجام شده شامل استفاده از کنه کش ها در قرنطینه دو هفته ا قبل از ذبخ  آن ها بوده است که موجب کاهش خطر آلودگی به هنگام ذبح حیوانات و پیشگیری از ابلا انسان در هنگام تماس با آن ها بوده است.واکسنی برای پیشگیری در حیوانات در دشترس نیست

کاهش خطر آلودگی در افراد

وی افزود: اگر چه واکسن ویروس غیر فعال شده از مغز موش بر علیه CCHF ساخته و بزور محدود در اروپای شرقی استفاده شده است، اما به طور معمول یک واکسن مورد اطمینان و موثری نیست که به طور گسترده مورد استفاده قرار گیرد ؛ لذا تنها راه کاهش آلودگی در انسان بوسیله ارتقا آگاهی افراد در مورد عوامل خطر و کاهش تماس با ویروس می‌باشد.

پارسایی با بیان اینکه درجهت بالا بردن آگاهی بهداشتی جامعه و گروه های در معرض خطربر موارد زیر تاکید کرد .

کاهش خطر انتقال بیماری از کنه به انسان،پوشیدن لباس مناسب(آستین بلند، شلواربلند)،پوشیدن لباس های روشن برای تشخیص ساده کنه روی آن،استفاده از کنه کش ها بر روی لباس،استفاده از دور کننده های تایید شده بر روی پوست و لباس،به طورمنظم پوست و لباس ها برای وجود کنه بررسی شوند و اگر کنه مشاهده شد به طور مناسب جدا شوند.

برای حذف یا کنترل کنه ها بر روی حیوانات یا موجود در اصطبل و طویله هماهنگی های لازم انجام شود.

مکان یا هر جایی که شرایط مناسب برای زندگی کنه ها را فراهم آورده است شناسایی و بطور مناسب تصییح گردند.

کاهش خطر انتقال حیوان به انسان

وی با اشاره به کاهش خطر انتقال حیوان به انسان توصیه کرد: در مناطق بومی در هنگام حمل و نقل و دستکاری حیوانات یا بافت های آن ها از دستکش و سایر لباس های محافظتی استفاده شود؛ بخصوص در طی ذبح، قصابی در کشتارگاه ها و منزل استفاده از آن ها بسیار مهم است.

حیوانات قبل از ورود به کشتارگاه بایستی قرنطینه شوند و به مدت 2 هفته قبل از ذبح از کنه کش ها به زور مناسب برای آن ها استفاده شود.

کاهش خطر انسان به انسان

مدیرگروه بیماری‌های واگیرمعاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران درباره کاهش خطر انسان به انسان گفت:پیشگیری از تماس فیزیکی با افراد آلوده ، در هنگام مراقبت از بیمار دستکش و سایر وسایل حفاظتی استفاده شود.به طور منظم پس از هر ویزیت بیمار یا تماس با او دست ها با آب و صابون شسته شود.رعایت احتیاط همه جانبه برای عدم مواجهه خون و ترشحات بیماران با مخاط ها و پوست آزرده ضروری است.

وی افزود: کارکنان بهداشتی و درمانی که با خون یا بافت های آلوده بدن بیماران مشکوک یا قطعی تماس داشته اند به طور مرتب حداقل تا 14 روز پس از تماس تحت نظر باشند و درجه حرارت بدن آنها هر روز کنترل شود و در صورت بروز تب بلافاصله درمان برای آنان شروع شده و اقدامات بعدی به عمل آید.

پارسایی ادامه داد: برای کارکنان بهداشتی، درمانی و آزمایشگاهی که در حین خونریزی از موارد محتمل یا قطعی بیماری سوزن و یا وسیله بُرنده آلوده به پوست آن ها نفوذ کرده باشد، بایستی ریباویرین خوراکی به عنوان شیمیوپروفیلاسکی به میزان 200 میلی گرم هر 12 ساعت تا 5 روز تجویز شود.

تجهیزات و وسایلی که با ترشحات بیمار در تماس بوده اند باید با حرارت یا مواد گندزدای کلردار ضدعفونی شوند.

وی افزود : جستجوی موارد تماس، منابع آلودگی و دام های آلوده در محل سکونت یا مسافرت بیمار با توجه به شرح حال وی توسط اکیپ های بهداشتی انجام خواهد شد.

پارسایی با بیان اینکه رعایت کامل اصول حفاظتی در تهیه نمونه ها الزامی است، ادامه داد:اندیکاسیون های ارجاع فوری به سطوح بالاترنیز باید صورت گیرد. باید تمام موارد مشکوک به صورت فوری با هماهنگی مرکز بهداشت شهرستان به بیمارستان مجهز ارجاع شوند.

پارسایی ، درمان فوری و تهیه و ارسال نمونه برای تشخیص قطعی بیماری را از اقدامات تکمیلی در بیمارستان پس از اقدامات تشخیصی اولیه در صورتی که بیمار در گروه محتمل قرار بگیرد ، برشمرد.

جداسازی

وی افزود:پس از تشخیص بالینی بیماری، حتی الامکان باید خون گیری های غیر ضروری اجتناب شود و برای جداسازی سرم خون در آزمایشگاه ها حداکثر توجه به عمل آید و با دقت کامل حمل شوند

بیمارانی که خونریزی دارند تا کنترل خونریزی نباید جابجا شوند.

ضرورت کشتار دام در کشتارگاه ها

مدیرگروه بیماری‌های واگیرمعاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ضعف کنترل حمل و نقل و تردد دامها درمحورهای مواصلاتی و انجام قاچاق دامهای فاقد گواهی حمل بهداشتی به استان و توجه ناکافی در امر قرنطینه دامی را ازچالش‌های مهم در این زمینه عنوان کرد و گفت: کمبود پیش سرد کن در کشتارگاه های استان و کشتار دام قاچاق از دیگر مشکلاتی است که در این بخش وجود دارد.

وی در توضیح این مطلب افزود:دام پس از کشتار باید  24 ساعت در دمای 4 تا 8 درجه قرار بگیرد به طوریکه ویروس توسط اسیدهای آزاد شده پس ازجمود نعشی کاملاً از بین رفته و دیگر خطری ما را تهدید نخواهد کرد.

پارسایی با تاکید براینکه هیچ کشتاری نباید به غیر از کشتارگاه صورت گیرد گفت: بی‌شك ذبح دام اگر در كشتارگاه‌های مورد تایید وزارت بهداشت و با رعایت نكات ایمنی باشد، از انتقال بیماری تب كریمه كنگو به مردم نگرانی وجود نخواهد داشت.

سمپاشی اصطبل‌ها جهت کاهش کنه‌ها

وی به وفور کنه‌های ناقل بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو درسطح استان اشاره کرد و وجود دامداری‌های سنتی در سطح استان را یکی دیگر از چالش‌های موجود دراین بخش عنوان و برراه اندازی دامداری‌های صنعتی در جهت کاهش بیماری های واگیردار تاکید کرد.

پارسایی عدم تامین اعتبارات مناسب برای پوشش کافی مبارزه با انگل های خارجی بدن دام (تامین سم، سمپاشی و...) در سمپاشی دام و جایگاه نگهداری دام وعدم نظارت بر ذبح دام بصورت غیر بهداشتی و غیر قانونی در سطح استان را دیگر مشکلات اعلام کرد.

وی افزود: احتیاط کشتار وجابجایی دام باید درهر شرایطی با نظارت دامپزشکی صورت گیرد تا در صورت مشاهده دام آلوده به کنه سبب بروز انتقال بیماری به دیگر مناطق نشود.

پارسایی از دامداران و کسانی که با دام سروکار دارند خواست تا از له کردن کنه با دست یا روی بدن دام خودداری و منازل و اصطبل‌ها را جهت کاهش کنه‌ها سمپاشی و جایگاه دام را از محل زندگی خود جدا کنند.

ازخرید گوشتهای بازرسی نشده بدون مهر دامپزشکی (کشتار غیرمجاز) خودداری کنید

به گفته مدیرگروه بیماری‌های واگیرمعاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران ، متاسفانه این بیماری خطرناك واكسن ندارد، اما بهترین و موثرترین راه درمان آن رسیدگی سریع به افراد مشكوك به بیماری است، همچنین پیشگیری ازآن براحتی و با رعایت نكات ایمنی و جلوگیری از شیوع بیماری ممكن است.

بر اساس آنچه گفته شد، افرادی که به‌طور مداوم با دام و حیوانات سروکار دارند، از بیشترین ریسک دریافت ویروس برخوردارند. قصاب‌ها، کارگران کشتارگاه‌، افرادی که حیوان اهلی را در خانه یا در مجاورت خود نگه‌داری می‌کنند، از جمله افراد با ریسک بالای ابتلا به‌حساب می‌آیند. در نتیجه مهم‌ترین کاری که این افراد باید انجام دهند، رعایت نکات بهداشتی اولیه و عدم تماس مستقیم با حیوان است.

مردم فقط با به کارگیری دستورالعمل های لازم از طریق رسانه‌های مکتوب و بصری می‌توانند به راحتی این بیماری را تحت کنترل قرار داده ودرجهت سرعت بخشیدن به این روند آگاهی‌بخشی خود نیز به صورت فرد به فرد آگاهی لازم را به یکدیگر برای مقابله با این بیماری اطلاع رسانی کنند.